Bestemming: Herrenmensch

NS-Ordensburgen
tussen fascinatie en misdaad

De permanente tentoonstelling richt de blik op een relatief kleine groep van jonge mannen, die door de partijleiding werd uitgekozen om zich in de “Ordensburgen” te laten vormen tot toekomstige leidingselite van de NS-heerschappij. Aan het voorbeeld van Vogelsang wordt duidelijk hoe zeer de architectuur werd gebruikt om macht en heerschappij van de partij te documenteren.

De Ordensburgen waren steeds opleidingsplaatsen zoals podia van de eigen voorstelling voor de kopstukken van de NSDAP. Tegelijk hing er ook iets van onvoltooidheid en overhaasting aan: het meeste gaf een geïmproviseerde indruk als door rusteloosheid gedreven. Dit geldt pas echt voor de opleidingsinhoud van de leergangen, die permanent werden gewijzigd en binnen de partij werden bekritiseerd.

Toch werden de “Ordensjunker”, zoals ze zichzelf noemden, aan de “volksgemeenschap” als nieuwe elite van de partij voorgesteld en velen voelden zich ook zo. Ze geloofden, met hun benoeming in de Ordensburgen een weg op de sociale ladder omhoog te klimmen en een beroepscarrière uit te bouwen. De mannenmaatschappij waarin ze werden opgenomen, hun veiligheid en geborgenheid binnen een vriendschap van gelijkgezinden.

De ideologische stempel gebeurde door voordrachten en seminars, maar ook door de lichamelijke opleiding door militaire drilloefeningen en allerhande sport. Vooral door het vak rassenleer werd het beeld van de superioriteit van de “Arische” Herrenmensch voortdurend versterkt. Een nationaalsocialistische vervangende religie met rituelen en pathetische feesten liet de Ordensjunker geloven, deel te nemen aan het creëren van de Nieuwe Mens van de toekomst.

Met deze ideologische achtergrond trokken de mannen van de Ordensburgen eerst als soldaat naar de oorlog, die vooralin het oosten een rassen- en vernietigingsoorlog werd. In Polen, de Baltische Staten, Belarus (Wit-Rusland) en Oekraïne werden meerdere honderden van hen dan in het beheer van de bezetting geplaatst, velen van hen namen daar deel aan nationaalsocialistische misdaden. Het duurde zeer lang tot de Nachkriegsgesellschaft en tenslotte de justitie interesse begonnen te krijgen in de afzonderlijke daders.

Aan het einde van de tentoonstelling blijven vragen achter die bewust over de NS-geschiedenis uitstijgen: Hoe zouden we zelf hebben gedacht als we in een dergelijke tijd en opdracht zouden worden geplaatst? Zijn er vandaag vergelijkbare situaties in de wereld? Wat betekenen voor ons democratie en pluraliteit in onze maatschappij.


Wetenschappelijke uitwerking

Vogelsang IP gemeinnützige GmbH
Klaus Ring I Julia Schaadt M.A. I Stefan Wunsch M.A. (Kuratoren)
Gabriele Harzheim M.A. I Andrea Nepomuck
Markus Steger I Iris Vasic-Engels M.A. I Sabine Weber (Mitarbeit)
Mira Huppertz I Lukas Lüder I Kim Selbach (Studentische Hilfskräfte)

Historisches Seminar der Universität Heidelberg
Prof. Dr. Edgar Wolfrum (Leitung) I Prof. Dr. Cord Arendes
Prof. Dr. Frank Engehausen I Carlos A. Haas M.A. I Miriam Koch M.A.
Nastasja Pilz M.A. I Mirjam Schnorr M.A. I Dr. Angela Siebold
Martin Stallmann M.A.

Landschaftsverband Rheinland
Dr. Eckhard Bolenz I Dr. Markus Krause

Wetenschappelijke projectraad

Prof. Dr. Hans-Ulrich Thamer (Vorsitz) I Dr. Dieter Bartetzko I Dr. Gudrun Brockhaus
Prof. Dr. Gerhard Hirschfeld I Kirsten John-Stucke M.A. I Prof. Dr. Alfons Kenkmann
Dr. Martin Liepach I Prof. Dr. Kiran Patel I Prof. Dr. Karl-Josef Pazzini I Prof. Dr. Jürgen Reulecke
Prof. Dr. Peter Romijn I Prof. Dr. Margit Szöllösi-Janze I Prof. Dr. Silke Wenk
Prof. Dr. Dorothee Wierling I Prof. Dr. Michael Wildt

Vormgeving en media

gwf-Ausstellungen I Konzept + Gestaltung , Hamburg:
Ika Gerrard I Nina Holsten I Arne Petersen I Simone Wörner I Michael Teßmer
(Mitarbeit: Arnd Crigee I Nadia Schrader I Christian Mull)
Matthies & Schnegg, Ausstellungs- und Kommunikationsdesign, Berlin
Katharina Matthies I Julia Schnegg mit It’s About, Berlin Charlotte Kaiser (Mitarbeit: Golnar Mehboubi Nejati I Annika Buchheister)

Licht: Zolghadri GmbH LICHTTechnikDesign, Hamburg Cornelia Zolghadri
Ausstellungsbau: barth Innenausbau KG/S.a.s. d. Ivo Barth I Stefan Kröll
Grafikproduktion: m.o.l.i.t.o.r. GmbH – art in motion, Berlin Hannah Opitz
Medienproduktion: IT’S ABOUT, Berlin; MATTHIES & SCHNEGG, Berlin; GRAPHSCAPE GmbH, Berlin; die InformationsGesellschaft mbH, Bremen; ATELIER 36, Berlin
Tastobjekte: Bettina Bick, Berlin

Paginabegin ▲